Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), AB ile uyum sürecinde 2002 yılında gündeme gelmiş ve kabul edilmiş bir vergi türüdür. Bu vergi türünün hangi mallar için hangi koşullarda ne kadar oranda uygulandığı malın niteliklerine göre değişkenlik göstermektedir. ÖTV'nin esas mantığı sosyal fayda sağlamaktır. Bu nedenden dolayı topluma (toplumu oluşturan bireye ya da toplum geneline) zarar vermesi muhtemel malların elde edilmesi sürecinde uygulanır. Bu zararlı mallar arasında en bilindik olanlar ise; sigara ve alkoldür.
ÖTV'nin esas mantığı sosyal fayda sağlamak olsa da, bu Avrupa ülkelerinde üzerinde durulan temel mantıktır. Ülkemizde ÖTV mantığı biraz daha geniş kapsamlı ele alındığından, zarar verme potansiyeli düşük ya da olmayan bazı malların da "lüks tüketim" niteliğinde, bu vergi kapsamında değerlendirildiği gözlemlenebilmektedir. Esasında ülkemizde ÖTV her ne kadar 2002 yılında gündeme gelmiş ve kanunlaşmış olsa da aslında eski yıllardan beridir üzerinde durulan istihlal vergisi gibidir diyebiliriz.
KDV ile ÖTV arasındaki farka değinecek olursak, ÖTV nedir sorusuna daha farklı bir bakış ile yaklaşmamız ve sorunun cevabını daha net bir şekilde anlayabilmemiz mümkün olacaktır. Özel tüketim vergisini, KDV'den ayıran kısmı ise; ÖTV bir ürünün ithal edilmesinde veya ilk satışında ortaya çıkmaktadır. KDV ise malın el değiştirmesinde, ikinci el olmasında bile uygulanabilmektedir. ÖTV’yi araçlarda ise son tüketici kullanıcı olan nihai tüketici yerine üreticiler, satıcılar ödemektedir. Daha önceleri başlamış olan istihlal vergisi gibidir.
Peki ÖTV hangi ürünlerde kullanılmaktadır?
- Lüks ürünler (Lüks arabalar, mücevherler)
- İnsan sağlığına zararlı olan tüm ürünler (Alkol, sigara)
- Çevreye zarar veren ürünler (Benzin, kömür)
Bunun dışında şu ürünlerden de ÖTV alınmaktadır: Kolalı içkiler, LPG, doğalgaz, akaryakıtlar, havyar, kozmetikler cep telefonu, beyaz eşya, elektrikli ev aletleri, TV, video kamera.
ÖTV malın sadece ilk elden çıkarılışında alınan bir vergi türüdür. Bu yönüyle KDV'den ayrılır. Çünkü KDV ikinci el ürünlerde de uygulanan bir vergi biçimidir. Yani aynı malın birkaç kere el değiştirmesinde KDV’nin doğması gibi ÖTV doğmaz. Örneğin motorlu taşıtlarda ilk tüketici ÖTV ödemelidir.
ÖTV Hangi Ürünlerden ve Kimlerden Alınır?
ÖTV'yi yukarıda da belirttiğimiz ürünleri ilk kez alan herkes ödemek zorundadır. Bunun dışında ikinci el alınan ürünlerde ÖTV alınmaz. Yurt dışında bir müşteriye teslim edilen yani gümrük bölgesinden çıkan ürünlerden de ÖTV alınmaz. Bunun yanı sıra Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyacı için aldığı mallar da ÖTV kapsamında yer almaz. Ülkemizdeki durumu göz önüne alırsak kısaca genellikle hali vakti yerinde olan kişiler yüksek miktarlarda ÖTV ödemektedir. Bunun dışında insan sağlığına ve çevreye ciddi anlamda zarar verebilecek malların kullanılması da ÖTV ödemeyi gerektirir. ÖTV düşünüldüğü zaman zararların ortadan kaldırılmasını amaçlayan caydırıcı bir vergi türüdür.
Esasında herhangi bir malın ÖTV kapsamında olup, olmadığını malın fayda ve zarar derecesini baz alarak anlayabilmemiz mümkündür. Ancak son kullanıcı açısından bu önemsizdir. Nitekim son kullanıcı sadece malın KDV+ÖTV dahil maliyetini öder ve kullanır.
ÖTV'yi ödemekle yükümlü olan taraflar, ilgili malın niteliğine göre değişmekle birlikte genellikle ithalatçı ve ilk satıcıdır. İthalatçı ve ilk satıcılar, ilgili mal için devletin o malın nitelikleri veya elde edilme kriterleri doğrultusunda belirlemiş olduğu oran ya da maktu doğrultusunda ÖTV bedelini belirler. Bu bedel malın ithal edilmesi ve/veya satılması sürecinde ödenmiş olur.
Motorlu taşıtlarda ise mükellef nihai tüketicidir. Bu nedenden dolayı motorlu taşıtlar ile ilgili belirlenen ÖTV’lerin nihai tüketici adına ödenmesi gerekmektedir ki bu bedel yine satıcıların ilgili yasalar dikkate alarak belirlenmektedir.
Yeni ÖTV Düzenlemeleri
2016 yılında ÖTV ile ilgili esasların belirlendiği kanunlarda düzenlemeler yapılmış ve özellikle de motorlu araçlar ile ilgili belirlenmiş olan ÖTV oranları ile ilgili olarak güncellemeler yapılmıştır.
ÖTV oranları ve kapsamı ile ilgili yeni düzenlemeler ve güncellemeler resmi gazeteden takip edilebilir. ÖTV ülkemizde genellikle lüks araç satın alımında gündeme gelmektedir. Bu durumun temel nedeni ise motorlu araçlar için ÖTV vergi oranlarının "yüksek" olarak kabul edilmesinden kaynaklıdır. Öte yandan zararlı ürünlerde de ciddi bir ÖTV oranı uygulanmakta olup, bu bağlamda zararlı ürünlerin satın alınmasının dolaylı yoldan önlenmesi ya da azaltılması amaçlanmaktadır.
